"In mijn normale wereld vol kunsthistorische escapades spelen paarden doorgaans geen hoofdrol, tot die ene betoverende ontmoeting mijn interesse plots ontvlamde. In een vergeten hoek van de kunstwereld, stuitte ik op een intrigerend paneel. Het schilderij toont met verve twee majestueuze paarden, verstrengeld in een dramatische dans op een heuvel, temidden van een woeste onweersstorm. De bliksemschichten slaan in, terwijl beide paarden verschrikt reageren op de naderende chaos. Een steigert met gracieuze kracht, terwijl de ander zijn poten onder de druk van het tumult voelt bezwijken.
De identiteit van de schilder was onbekend, een enigma dat de verkoper al had trachten te ontrafelen. Vastgelopen in het onderzoek, kon hij geen definitieve toeschrijving maken. Toch sprak de stijl en het thema van het werk boekdelen: een ode aan de Engelse romantiek. Mijn intuïtie dreef me om mijn gevoel te volgen, een gok te wagen om de onbekende meester achter dit schilderij te identificeren. Een snel akkoord met de verkoper was gesloten, en binnen twee dagen vond ik mezelf op de trein naar Leeuwarden.
Yale Center for British Art
Om de tijd te doden tijdens de uren durende treinreis ben ik vergelijkbare schilderijen aan het zoeken in de hoop meer te leren over het werk in kwestie. Ik zoek op verschillende trefwoorden die direct of indirect met het kunstwerk te maken hebben. Eerst globaal en daarna steeds specifieker, zoiets als dit: ‘horse paintings,’ ‘19th century English horse paintings’, ‘painting scared horses’ en ‘Two scared horses in a thunderstorm.’ Na zo’n vijf à zeshonderd afbeeldingen van voornamelijk schilderijen van George Stubbs (1724-1806) en Eugene Delacroix (1798-1863) was het bingo. In de collectie van het Yale Center for British Art in New Haven Connecticut bevindt zich het schilderij Horses in a Thunderstorm van de Engelse schilder Thomas Woodward (1801-1852). Dit werk toont dezelfde paarden, in een vergelijkbare compositie.
Thomas Woodward was een schilder van historische genrestukken en portretten waarin paarden vaak de hoofdrol speelden. Geliefd bij de Engelse adel wist hij zich al snel bekend te maken in hogere kringen waardoor hij paardenportretten van de Britse Koninklijke familie mocht maken, waaronder van Queen Victoria. Bij leven werden zijn werken veel tentoongesteld in the Royal Academy en British Institution. Zijn werken zijn vertegenwoordigd in onder ander Tate Britain en het Worcester City Museum.
Horses in a Thunderstorm behoorde tot de collectie van filantroop Paul Mellon (1907-1999) die een zwak had voor Engelse paardenschilders. Als telg uit een gefortuneerde bankenfamilie had Mellon, na een korte carrière bij de Mellon Bank en militaire dienst, de mogelijkheid om zijn passies te volgen. Mellon was succesvol als paardenfokker en schrijver, zat in verschillende museumdirecties en was een groot kunstverzamelaar. In de jaren ’60 schonk hij een groot deel van zijn kunstcollectie aan het Yale Center for British Art, waaronder Horses in a Thunderstorm. Dit schilderij is ook ongesigneerd en ongedateerd, maar uit documentatie blijkt dat het werk vervaardigd is door Thomas Woodward in 1823.
Toeschrijving
Dat twee schilderijen op elkaar lijken hoeft nog niet te betekenen dat ze door dezelfde persoon vervaardigd zijn, maar in deze kwestie is dat wel het geval. Het is van belang om naar de hand van de meester te kijken en de schilderijen niet alleen op globaal, maar ook op gedetailleerd niveau te analyseren. Op beide werken zijn de donkere luchten heel dun, maar op dezelfde wijze gepenseeld. Opvallend zijn de bliksemschichten die zo subtiel linksboven in het werk geschilderd zijn, dat je ze bijna over het hoofd zou zien. De paarden hebben dezelfde lichtvlekjes op hun oogbollen en het helmgras op de heuvel is even fijn aangebracht. Daarnaast is de drager hetzelfde, een dun houten plankje. De twee schilderijen tonen dus niet alleen compositorische overeenkomsten, ook in stijl en schildertechniek zijn de gelijkenissen treffend.
Om het een en ander te verifiëren heb ik de conservator van de schilderijenafdeling van het Yale Center for British Art gecontacteerd. Musea geven zelden een mening over de authenticiteit van een kunstwerk om belangenverstrengeling te voorkomen. Wat zij mij wel voorzichtig konden vertellen, is dat zij overtuigd zijn dat de twee schilderijen tegelijkertijd op dezelfde plek zijn vervaardigd. Dat was precies wat ik wilde horen. Horses in a Thunderstorm hangt momenteel niet op zaal. Zodra het museum een paardententoonstelling op de agenda heeft staan, zou het zomaar kunnen dat het schilderij als bruikleen naar New Haven wordt verscheept en dat de vier paarden worden herenigd."