Siebe Johannes ten Cate te koop: Een Friese impressionist in Parijs
Ontdek het werk van Siebe ten Cate: een Friese wereldburger & impressionist
De Friese kunstschilder Siebe Johannes ten Cate (1858–1908) leidde een fascinerend kosmopolitisch leven. Geboren in Sneek, opgeleid in Den Haag, Amsterdam en Antwerpen, vestigde hij zich uiteindelijk in Parijs. Daar deelde hij een atelier met Kees van Dongen en exposeerde hij zijn werk naast dat van impressionistische grootheden als Monet, Pissarro en Sisley.
Ten Cate reisde veelvuldig door Europa, van Scandinavië tot Algerije, en liet zich inspireren door uiteenlopende landschappen en culturen. Zijn dromerige, vaak nevelige stadsgezichten – alsof vastgelegd met een lange sluitertijd – balanceren tussen de dynamiek van het moderne stadsleven en een poëtische verstilling. Als vroege impressionist ontwikkelde hij een eigen, herkenbare signatuur die zijn werk blijvend onderscheidt.
Siebe Johannes ten Cate te koop, Sterrennacht bij zee, 1901, olieverf op doek, 37 x 51 cm. Dit impressionistische nocturne van Siebe ten Cate onderscheidt zich door het zeldzame thema in zijn oeuvre en door zijn technische aanpak: de authentieke vernislaag bevat echte gouddeeltjes die het werk een bijzondere gloed geeft. Opgenomen in de RKD-Studie en oeuvrecatalogus van de kunstschilder. Meer informatie? Lees de Tableau Column over dit werk. Prijs op aanvraag.
Van Sneek naar Parijs: het internationale kunstenaarsleven van Siebe ten Cate
De Friese kunstenaar Siebe Johannes ten Cate (1858–1908) werd geboren in Sneek. Op jonge leeftijd werd hij al wees. Dankzij het familiekapitaal kon hij zich volledig wijden aan de schilderkunst, wat leidde tot een opleiding aan de Rijksacademie in Den Haag en vervolgens in Antwerpen. Op 22-jarige leeftijd verhuisde hij naar Parijs, waar hij zich permanent vestigde in het hart van het internationale kunstleven. Zijn besluit om in de Franse hoofdstad te blijven — anders dan veel landgenoten die slechts tijdelijk neerstreken — zou bepalend zijn voor zijn loopbaan.
In Parijs vond hij aansluiting bij toonaangevende kunstenaars en handelaars. Via zijn vriend Anthon van Rappard kwam hij vermoedelijk in contact met Theo van Gogh, die hem ondersteunde in zijn vroege Parijse jaren. Siebe ontmoette ook Vincent van Gogh, met wie hij overeenkomsten deelde in materiaalgebruik en thematiek. In Parijs werkte hij schouder aan schouder met Kees van Dongen in hetzelfde atelier, en vond hij inspiratie bij bevriende impressionisten als Camille Pissarro en Alfred Sisley. Vanaf midden jaren 1880 exposeerde hij regelmatig op de Parijse Salon, later ook bij galeries als Durand-Ruel, Bernheim-Jeune, Le Barc de Boutteville en Georges Petit.
In 1889 kreeg Ten Cate internationale erkenning met een gouden medaille op de Wereldtentoonstelling in Parijs, specifiek voor zijn pastels — het medium waarin hij zijn artistieke signatuur het duidelijkst tot uiting bracht.
Een eigen signatuur: Siebe ten Cate tussen stad en natuur
Ten Cates werk wordt gekenmerkt door een consequente en subtiele stijl, waarin licht, weersgesteldheid en sfeer centraal staan. Zijn stadsgezichten — van Londen, Parijs, Berlijn of Dordrecht — ademen rust ondanks de bedrijvigheid die zij suggereren. Als in een opname met lange sluitertijd zijn figuren soms slechts vluchtige vormen in de ruimte. Zijn landschappen daarentegen — vaak van rivieroevers, bosranden of bergmeren — zijn stil en peinzend. In beide genres overheerst een nevelige, dromerige atmosfeer die zijn werk onmiddellijk herkenbaar maakt. Met zijn poëtische blik, zijn technische finesse en zijn vermogen om licht en atmosfeer te vangen, vergaarde Siebe ten Cate veel lof bij zijn tijdgenoten.
Als schilder van licht en beweging koos Ten Cate bewust voor pastel als hoofdmedium. Het stelde hem in staat om snelheid en nuance te combineren en een impressie van het moment te vangen: met zachte contouren, heldere pigmenten en een directe toets die zowel tekenend als schilderend is. Dit medium was in die tijd in opkomst, mede dankzij kunstenaars als Edgar Degas, wiens pastels ook door Theo van Gogh werden verhandeld. In deze context positioneerde Siebe ten Cate zich bewust als een moderne schilder — niet als navolger, maar als een kunstenaar met een eigen visuele taal binnen het impressionisme.
Een Friese wereldburg: een reiziger in hart en nieren
Hoewel hij in Parijs woonde en werkte, was Ten Cate voortdurend onderweg. Hij reisde door Scandinavië, Engeland, Duitsland, Spanje, België, Noord-Afrika, Zwitserland en vele andere landen. Zijn onderwerpen varieerden van regenachtige kades in Portsmouth en drukke scheepvaart op de Theems tot de stille bossen bij Zwolle of het nachtelijke licht boven Luzern.
In 1898 maakte hij een invloedrijke reis naar Zwitserland, op uitnodiging van de Zwitserse journalist, verzamelaar en kunsthandelaar Otto Ackermann. Tijdens een maandenlang verblijf werkte hij in Luzern, Zürich, Aarburg en Lindau, vaak vergezeld door Ackermann. Zijn pastels uit deze periode tonen gezichten op de Vierwaldstättersee, de Bürgenstock, de Kapellbrücke, de vesting in Aarburg en andere markante plekken. De Zwitserse natuur verraste hem: "Welke prachtige onderwerpen heb ik er aangetroffen," schreef hij aan zijn vriend Philip Zilcken. Deze Zwitserse werken behoren tot de meest contemplatieve uit zijn oeuvre — een synthese van zijn thematische voorkeur voor natuur en zijn technische meesterschap in pastel.
Herwaardering, oeuvrecatalogus en tentoonstellingen
Hoewel Siebe ten Cate na zijn overlijden in 1908 – hij stierf op vijftigjarige leeftijd aan een hersenbloeding in Parijs – lange tijd in vergetelheid raakte, groeit de waardering voor zijn werk de laatste decennia sterk. Zijn schilderijen en pastels zijn opgenomen in de collecties van onder meer het Rijksmuseum, het Louvre, het Musée d'Orsay, het Musée Carnavalet en het Musée des Beaux-Arts de Châlons-en-Champagne. Ook diverse musea in Zwitserland, Engeland en Nederland bezitten werk van zijn hand. In 2012 wijdde het Fries Scheepvaart Museum in Sneek een overzichtstentoonstelling aan zijn oeuvre.
De hernieuwde belangstelling wordt gedragen door de Siebe ten Cate Stichting, die zich inzet voor onderzoek en conservatie, en door het RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, dat in augustus 2025 een RKD-Study en oeuvrecatalogus heeft gepubliceerd en samen met de stichting werkt aan een tentoonstelling in Nederland en Frankrijk.
